به نقل از روزنامه دنیای اقتصاد:
صنعت نرم‌افزار در ایران موضوع گزارش نسبتا مفصلی از مرکز پژوهش‌های مجلس است. گزارشی که نگاهی واقع بینانه و موشکافانه به بخش نرم‌افزار در کشور انداخته است.
بخشی که به‌‌رغم پتانسیل و نیاز داخلی بالا همچنان با مشکلات فراوانی دست‌وپنجه نرم می‌کند. در حالی که کشورهایی همپا و چه بسا پایین‌تر از ایران با به کاربستن راهکارهایی توانسته‌اند ارزش‌افزوده فراوانی را در این بخش ایجاد کنند.
در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس ضمن اشاره به چالش‌های بخش نرم‌افزار در کشور مانند نیروی انسانی، آموزش، زیرساخت، قوانین و مقررات و… راهکارهایی برای برون رفت از این وضعیت نیز پیشنهاد شده است.
اشکالات
دیوان‌سالاری در دولت، تغییر سیاست‌های کلان و عدم پایداری آنان، ضعیف بودن مدیریت پروژه در پروژه‌های دولتی و عدم حمایت از بخش خصوصی، رتبه‌بندی غیراثربخش شورای عالی انفورماتیک و ناسالم بودن فضای رقابت از جمله مواردی است که در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس به عنوان ضعف در صنعت نرم‌افزار عنوان شده است. در این گزارش با اشاره به نقش دولت در سیاست‌گذاری کلان آمده که صنعت نرم‌افزار از آغاز تاکنون با بی‌مهری‌ها از جانب مدیریت کلان مواجه بوده و این در حالی است که هر سال بر متولیان این صنعت افزوده می‌شود. این گزارش تاکید می‌کند که بررسی شوراهای عالی و شرح وظایف آنها نشان می‌دهد که در بسیاری از این شوراها وظایف موازی وجود داشته و هر یک از شوراها خود را متولی این بخش می‌دانند، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که هیچ کدام از این شوراها نتوانسته‌اند خلأهای موجود در این صنعت را پر کنند.
ناآگاهی
گزارش مرکز پژوهش‌ها همچنین کمبود قوانین و مقررات در این حوزه را از جمله موارد دارای اشکال در این صنعت می‌داند. این گزارش تاکید می‌کند: «متاسفانه نمایندگان قوه مقننه نسبت به فناوری اطلاعات، نرم‌افزار و رایانه در مجلس در سطح بالایی قرار ندارند و نگاه مجلس به مقوله فناوری اطلاعات، نرم‌افزار و صنایع مرتبط کمرنگ است.»
همین موضوع به اعتقاد این گزارش باعث شده که بسیاری از قوانین در هنگام تصویب کارآیی لازم را نداشته باشند. موضوعی که خصوصا در بحث‌های مربوط به حق مالکیت معنوی و عدم توانایی این قانون در پیشگیری از جرم دیده می‌شود.
این گزارش همچنین در بخشی به تحریم ایران و تاثیر آن در این حوزه پرداخته است. به نوعی که در آن آمده است: «تحریم ایران در صادراتی تاثیرگذار بوده و صنعت نرم‌افزار نیز از این بخش، بی‌نصیب نمانده است.»
به نوشته این گزارش، این موضوع باعث پرداخت‌های گزاف به واسطه‌گران این صنعت است که توانسته‌اند از تحریم ایران، منافع بسیاری را برای خود به دست بیاورند. که تبعات این امر باعث کاهش بهای پرداختی به تولید کننده نرم‌افزار و بالا رفتن قیمت تمام شده نرم‌افزار و محصول تولیدی به علت پرداخت بالا به واسطه گران می‌شود.
زیرساخت
گزارش اما در بخش‌هایی به خود صنعت نیز می‌پردازد. به عنوان مثال در بخشی از آن آمده است: تیم‌های برنامه‌نویسی در کشور ما عموما از شاخص‌های استاندارد جهانی بی‌اطلاع بوده و بیشتر محصولات نرم‌افزاری ما از این استاندارد بی‌بهره‌اند.
این موضوع اما به نوعی به نقایص موجود در سیستم دانشگاهی نیز بازمی‌گردد، جایی که در این گزارش آمده است: «سرفصل‌های درسی و میزان توجه به کار علمی‌در دانشگاه‌های ایران نشان دهنده ضعف و نبود توجه شایسته به صنعت رایانه و نرم‌افزار است.»
گزارش مرکز پژوهش‌ها از همین نقطه به ضعف بسیار مهم صنعت نرم‌افزار در ایران یعنی «نیروی انسانی» اشاره می‌کند. به نوشته این گزارش بسیاری از متخصصان حوزه نرم‌افزار به دلیل مدیریت ضعیف منابع انسانی و دستمزد پایین رهسپار شرکت‌هایی می‌شوند که حاضرند به دلیل انتقال فناوری حقوق مکفی به آنان بپردازند. این گزارش همچنین فرار مغزها را نیز ناشی از حقوق پایین و فقدان شرایط لازم و امکانات مناسب در صنعت نرم‌افزار دانسته است.
صادرات نرم‌افزار
مرکز پژوهش‌های مجلس با انتشار آمار صادرات نرم‌افزارهای ایرانی همچنین صحت و اعتبار آن را زیر سوال برده است. موضوعی که پیش از این نیز توسط بسیاری از فعالان این صنعت مورد تردید قرار گرفته بود.
این گزارش با تاکید بر عدم شفافیت در این بخش (صادرات نرم‌افزار) خاطر نشان می‌کند که در مورد نوع نرم‌افزارهای صادراتی و نیز میزان واقعی و موثر صادرات انتقاداتی می‌شود که به دلیل عدم دسترسی به اطلاعات مستند این انتقادات در این گزارش قابل ذکر نیست.
پیشنهاد و راهکار
این مرکز با مطالعه روی هشت کشور به این نتیجه رسیده است که این کشورها با به کار بستن راهکارهایی نظیر مشارکت با کشورهای خارجی و تاسیس شرکت‌های چندملیتی، برگزاری سمینارهای داخلی، تشویق صادرات و شرکت در نمایشگاه بین‌المللی، در نظر گرفتن معافیت‌های مالیاتی، اصلاح در قوانین مالکیت خارجی، حمایت از مالکیت فکری، حمایت از سرمایه‌گذاری خارجی و… به این موفقیت‌ها دست پیدا کرده است. این مرکز پیشنهاد می‌کند با استفاده از این راهکارها می‌توان از چالش‌های به وجود آمده در صنعت نرم‌افزار کشور خارج شد و بسیاری از نابسامانی‌ها و عقب افتادگی‌ها را جبران کرد.
نکته: اصل گزارش را می‌توانید در اینجا بخوانید.
گزیده:
«من از رایانه‌ها نمی‌ترسم. از نبود آنها می‌ترسم.» ایزاک آسیموف
مرجع: ویکی گفتاورد
ابوذر نوذری
۲۳ آذر ۱۳۸۹ در ۰۰:۰۰علیرغم جوان بودن صنعت نرم افزار در ایران، ولی پیشینه چنین گزارش هایی به حدود ۱۰ تا ۱۲ سال قبل باز می گردد. زمانی که ثنارای فعال بود گزارش های مشابه ای انتشار می داد. همچنین شورای عالی انفورماتیک هم در دهه ۷۰ گزارشات مشابه ای را انتشار داده است. که بسیار گویا و کامل بوده اند. جالب اینجا ست که با وجود جهش شگفت انگیز صنعت نرم افزار در دنیا طی ۱۵ سال اخیر، ولی حتی هم اکنون نیز که به گزارش های ذکره شده در بالا رجوع می نمایید، مشاهده می کنید که علیرغم گذشت چندین سال از انتشار این گزارشات، هنوز موارد مطرح شده در آنها به عنوان مشکل باقی هستند. این در حالی است که وقتی گزارشی یا چیز مشابه ای در صنعت انجام می شود معمولا حوزه زمانی آن کوتاه مدت است. چرا که بعد از آن جنس مشکلات تغییر می نماید. مثلا اگر قرار بود یک آسیب شناسی از صنعت کشور در دهه ۶۰ انجام شود، مسلما یکی از مشکلاتی که حتما مطرح می گردید مساله قطع برق به خاطر شرایط آن روز کشور بود. و یا مشکل دهه ۷۰ کمبود نیروی کارشناسی در بدنه صنعت بود. در حالی که امروزه ما دیگر با این مسائل روبرو نیستیم، این بدان معنی است که جنس مشکلات و مسائل بعد از گذشت دو دهه عوض شده است. ولی متاسفم که در صنعت نرم افزار ایران مشکلی که سال ۷۵ وجود داشته هنوز هم در سال ۸۹ وجود دارد.
…ادامه دارد
ابوذر نوذری
۲۳ آذر ۱۳۸۹ در ۰۰:۰۰…ادامه نظر من:
مورد دومی که جای طرح دارد این است که، با یک نگاه کوچک به جدولی که در آن راهکارها ارائه شده است می توان فهمید که مشکلات صنعت نرم افزار در ایران در برش میان مدت حل شدنی نخواهد بود. چرا که این راهکارها، از سوی متخصصان در سطح کلان سال های سال است که مطرح شده و بنا به دلایل عدیده هنوز هم اجرایی نشده اند. مثلا من یادم هست که در دوره اول حکومت آقای خاتمی، دکتر نهاوندیان به عنوان نماینده تام الاختیار ایران در الحاق به سازمان تجارت جهانی معرفی شده بود، ولی هنوز هم ایران به WTO نپیوسته و مطمئنا حداقل تا ۵ یا ۶ سال آینده نیز چنین اتفاقی نخواهد افتاد.
آخرین موضوعی که می خواهم به آن اشاره کنم حر کت فعلی شرکت های نرم افزاری در ایران است. به نظر من شکل حرکت شرکت های نرم افزاری در ایران، به صورت کاتوره ای و واگرا بوده و هر کس ساز خودش را می زند و راه خودش را می رود.
در مجموع اینکه در بازار جهانی نرم افزار جایی برای ما وجود ندارد. به عبارت دیگر ما قافیه را باخته ایم. ولی در بازار داخل شرکت های داخلی به شرط مدیریت خوب محصول و مشتری می توانند موفق باشند. یادم هست دو سه سال پیش در همین وبلاگ من نظری در خصوص مشکلات صنعت نرم افزار دادم و دیگران هم آنرا تکمیل نمودند. بد نیست آن پست و نظرات مربوطه اش که احتمالا به سال ۸۶ برگرد، در خلال این مطلب مرور شود.
امیدوارم مرا به منفی نگری محکوم نکنید! همچنین سایر بزرگواران نیز نظر بدهند و موارد مطرح شده توسط من را نقد کنند.
جواد امیری
۲۴ آذر ۱۳۸۹ در ۰۰:۰۰مشکلات زیادی سر راه صنعت نرم افزار ایران وجود داره. یکی از مهمترین مشکلات که تو گزارش هم بهش اشاره شده ناهمخوانیٍ سرفصل درسی دانشگاه ها با انتظارات صنعت و واقعیت دنیای نرم افزار هست. وقتی اساتید دانشگاهی ما که در رشته مهندسی نرم افزار تدریس میکنند خودشان درک درستی از مهندسی نرم افزار ندارند چه انتظاری میشه از دانشجویانی داشت که از محضر این اساتید مستفیض میشن. دانشجوی نرم افزار ما اگر تمام درس هاش رو خوب بخونه و مسلط باشه اطلاعاتش در مورد مدارهای الکتریکی و الکترونیکی بیشتر از نرم افزار هست چون مدار الکتریکی و الکترونیکی و آزمایشگاه هاشون روی هم ۸ واحد هستند(حداقل زمان ما که اینجوری بود)؛ در حالی که مهندسی نرم افزار ۱ و ۲ شش واحد میشن -تازه اگر کسی که مهندسی نرم افزار درس میده بدونه که چی قراره یاد بده-.
صادرات نرم افزار پیشکش! ما در برآوردن کردن نیازهای نرم افزاری داخل کشور هم مشکل داریم. چند بار پیش اومده تا به یک صفحه ساده از وبسایت یک شرکت داخلی اعم از خصوصی یا دولتی سر بزنیم و وبسایت با مشکل مواجه نشه؟ در بهترین حالت همیشه با این جمله مواجه میشیم که حتما از مرورگر IE استفاده کنید و اگر از بخت بد استفاده نکنید دچار طیف وسیع مشکلاتی چون به هم ریختن مطالب تا از دست دادن رمز ثبت نام کنکور تا … میشید. البته یکی از شرایطی که این مشکلات رو فراهم میکنه این هست که حتی مشتری های صنعت نرم افزار ما نمیدونند که از نرم افزار باید چه انتظاری داشته باشند.
حرف خیلی زیاده امیدوارم نظرات زیادتر بشه و حتی امیدوارم کسانی مخالف حرف هایی که زدم شواهدی ارائه کنند.
راجع به سرفصل ها میشه یک سر به اینجا زد:
http://sites.computer.org/ccse/SE2004Volume.pdf